Beybazarındaki Türk Devri Yapıları-Tolqa Bozqurd-2004-239s

Beypazarı,köklü kültürü ve bu kültürün halen içinde yaşatıldığı tarihi konaklarıyla canlı bir kent dokusuna sahiptir.Kent dokusunu oluşturan temel özelliklerini muhafaza etmeyi başaran Beypazarı miraslarının en önemli öğeleri olan tarihi yapıların içinde yaşamlarını halen sürdürmektedir.

Beypazarı’nda yerleşim alanları,dönemin diğer Osmanlı yerleşim merkezlerinde olduğu gibi dini ve kültürel sebeplerden dolayı camii,hamam,çeşme ve çarşı merkezli olarak kurulmuştur.Beypazarı’nın mevcut tarihi dokusunun yapılaşmasındaki etkenler ise çeşitlidir.Bu nedenler arasında;yeryüzü şekilleri,hakim rüzgar yönleri,zemin emniyeti,güvenlik ve savunma,kültürel ve sosyal özellikler­geniş aile yapısı­gibi pek çok etken doğrudan ya da dolaylı etkili olmuştur.

Sokaklarda iç içe yerleşim tarzı benimsenmiştir. Bu nedenle kapılar, pencereler ve guşgonalar birbirine çaprazdan bakar şekilde düzenlenmiş, insanların, komşularına ve yeşile saygı göstermesinden dolayı hiçbir yapı bir diğerinin ışığını kesecek şekilde yapılmamıştır. Ayrıca konutların yerleşiminde, hava sirkülasyonu, gün ışığı, güneye ve sokağa dönüklük ve manzara önemli rol oynamıştır.

Osmanlı döneminden kalan 200 yıllık tarihi özelliği olan 3500 civarındaki Beypazarı evleri 2000’li yılların başında başlatılan restorasyon hamlesiyle kent dokusu korunarak gelecek kuşaklara aktarılacak kültürel miras bilinci oluşturulmuştur.

Eski evleri yıkıp apartman yapma yerine tarihi ve kültürü korumanın daha önemli bir değer olduğunun farkına varılmıştır.

Konut mimarisi açısından Beypazarı Evleri, Cumbalı veya Guşganalı olan iki ya da üç katlı ahşap yapılardır. Temel duvarları taştan, geri kalan kısımları ahşaptan yapılmış olan evler, dıştan sıvalı olup üstleri kiremit çatı ile örtülüdür.

Evlerin tavan arasındaki bölümünün çatıdan yükselerek çıkmasına “Guşgona” denir.Evlerin üst katlarında işlemeden (yarım) bırakılan bölüme “çantı” adı verilir. Geleneğe göre Beypazarılılar; dünyada daha yapacak bir şeylerinin kaldığını vurgulamak için bu bölümü işlemeden bırakırlardı. Restorasyon çalışmalarının başlaması ile evlerin bu kısımları da restore edilmiştir.

Beypazarı Evleri ahşap dekorasyon sanatının incelikleriyle bezenmiştir. Taşıyıcı sistemi örten ahşap pervazlar, kapı, pencere, merdiven, çıkmalar, tavan ve taban kaplamaları asırlara dayanmıştır.

Kapı, Beypazarı evinde önemli bir öğedir.Ailenin kültürel ve sosyal kimliğini belirler.Tokmaklarda aynı şekilde içeride yaşayanların sosyal durumunu, statüsünü simgeler.

Tokmağın sesine göre gelen kişinin erkek, bayan olduğuna karar verilirdi. Halkalar birbirine bağlanmışsa evde kimsenin olmadığı anlaşılırdı. Tokmaklarla bolluğu, sonsuzluğu simgeleyen Nar meyvesi çok tercih edilmiştir.