Çağatay Türkçesinde  rdA-ArdA-UrdA Zarf-Fiil Eki

 

 

Türkçe, sıfat-fiil ekleri bakımından zengin bir dildir. Türkçeye büyük bir zenginlik ve anlatım kolaylığı kazandıran sıfat-fiil ekleri, bazen de hâl ekleriyle kalıplaşarak zarf-fiil eki oluştururlar. Dilimizde bu şekilde oluşmuş " -dUkçA, -AndA, -AsIyA, -dIğInAn, vs. " gibi pek çok zarf-fiil eki, çeşitli yazı dillerinde ve çağdaş lehçelerde yer almaktadır. Bu şekilde oluşan zarf-fiil eklerinden biri de, " -r / -Ar / -Ur (geniş zaman sıfat-fiil eki) + (iyelik ekleri) + dA (bulunma hâli eki) > -rdA / -ArdA / -UrdA " ekidir. ‹lgili çalışmalarda pek belirtilmemiş olan ve ilk defa Harezm Türkçesi döneminde görülen bu ek, " -ken, -IncA, -dIğIndA" ekleri gibi, zaman belirten zarf-fiil eki göreviyle kullanılmıştır. Çağatay Türkçesi döneminde de pek çok eserde yer almıştır. -rdA / -ArdA / -UrdA eki, Yeni Uygur Türkçesinde hâlâ kullanılmaktadır.