Qadınlarımız-Qadın Meselesi Ve Tarixi-Müslüman Ve Türk Qadınları-Celal Nuri-Ebced-1331H-232s

Celal Nuri İleri (d. 15 Ağustos 1881, Gelibolu – ö. 2 Kasım 1938, İstanbul), Türk gazeteci, yazar, siyasetçi, fikir adamı.

Osmanlı Devleti'nden Cumhuriyet'e geçişin önemli simalarından birisidir. Gelibolu mebusu olarak Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda yer almış, ardından TBMM'nin ilk 4 döneminde milletvekilliği yapmış bir siyasetçi; 50 civarında kitap ve 2200’den fazla makale yayınlayarak Türk düşünce tarihinde önemli bir yer edinmiş bir gazeteci ve fikir adamı olan Celal Nuri, I. Dünya Savaşı’ndan sonra Anadolu’da verilen ulusal mücadeleyi destekleyen İleri gazetesinin sahibi idi. Batıcı düşünce akımının önemli temsilcilerinden birisi olarak fikirleriyle yeni cumhuriyetin fikri mimarlarından birisi olmuştur.

İstanbul Radyosu'nun kurucusu ve karikatürist Sedat Nuri ile gazeteci ve hukuk profesörü Suphi Nuri Beylerin ağabeyidir.

İçindekiler  [gizle]

Yaşamı

15 Ağustos 1882'de Gelibolu'da dünyaya geldi. Babası, devlette çeşitli kademelerde hizmette bulunduktan sonra 1908’de Meclis-i Ayan üyesi olan Mustafa Nuri Bey; annesi ise Adana valiliği, Bahr-i Sefit (Ege Adaları) Valiliği ve Hariciye Nazırlığı gibi görevlerde bulunmuş devlet adamı Abidin Paşa’nın büyük kızı Nefise Hanım’dır Asıl adı Mehmet Celaleddin idi. Babasına olan sevgisinden ötürü adına “Nuri” mahlasını ekledi[1]. 3 çocuklu ailenin en büyük evladı idi. Kardeşleri Sedat Nuri ve Suphi Nuri’dir.

Çocukluğu mutasarrıf ve vali muavini olarak görevli bulunduğu Gelibolu, Sakız ve Canik’te geçti. İlköğrenimini taşra okullarına devam ederek ve özel hocalardan ders alarak tamamladıktan sonra ortaögrenimini yatılı olarak Galatasaray Mekteb-i Sultanisi’nde, yüksek öğrenimini İstanbul’da Hukuk Mektebi’nde tamamladı. Hukuk öğrenimi devam ederken Fransızcasını ilerletmek amacıyla Hariciye Nezareti Tahrirât-ı Hariciye Kalemi’ne devam etti[2]. II. Meşrutiyet’in ilanınından önce aynı okulda kamu hukuku alanında doktorasını tamamladı[3].

Gazetecilik Yaşamı

Celal Nuri, çalışma hayatına avukat olarak başladıysa da asıl mesleği gazetecilik oldu. Le Courrier d'Orient, Jeune Turc, Tanin, İkdam gibi Türkçe ve Fransızca pek çok gazetede ve İçtihat, Türk Yurdu, Resimli Kitap gibi dergilerde makaleler yayımlayarak başladı. Yazılarında meşrutiyetin hukuki boyutunu, Osmanlı Devleti’nin çöküş sebeplerini tartışmakta; II. Abdülhamit’i ve devrin hükümetlerini eleştirmekteydi.

Hürriyet-i Fikriyet ve Edebiyat-ı Umumiye adlı dergileri ile Ocak 1918’de yayın hayatına giren Âti gazetesi kendisinin sahip olduğu yayın organlarıdır. Âti, 10 Şubat 1919’da kapatıldı ancak hemen ertesi günü İleri adıyla yayın hayatına devam etti[1]. Milli Mücadele yılları boyunca İleri gazetesinde Anadolu’da başlayan kurtuluş hareketini destekledi. Gazete 1924 yılında kapandı. Celal Nuri, gazetenin kapanmasından sonra herhangi bir basın yayın organında görünmedi[1].

Kılıç Ali tarafından yaralanması olayı

1924 yılında milletvekili Kılıç Ali’yi kızdıran bir yazısı nedeniyle gazetesi basılan Celal Nuri, 30 Temmuz 1924’te Kılıç Ali tarafından yaralandı.[2] Olayın gelişim sürecinde İçişleri Bakanı Ferit Tek’in istifası, yerine Recep Peker’in atanması gerçekleşti. Olay, haftalarca Türk basınında yankı buldu.

Siyasi Yaşamı

Celal Nuri’nin siyasi yaşamı 22 Kasım 1919’da Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı'na Gelibolu milletvekili olarak girmesiyle başladı; 1935 yılına kadar sürdü[2].

Mebusan Meclisi’nde Misak-ı Milli’nin müsveddesini kaleme almış olan Celal Nuri, İstanbul'un işgalinden sonra Mart 1920'de İngilizler tarafından tutuklanarak Malta'ya sürülenler arasındaydı. Kasım 1921'de Malta’dan dönebildi. Malta sürgününden döndükten sonra, Gelibolu (1920-1927) ve Tekirdağ (1927-1935) milletvekili olarak dört dönem TBMM'de bulundu. 1924 Anayasası'nı hazırlayan komisyonda başkan ve raportör olarak görev yaptı. Soyadı Kanunu çıktığında “İleri” soyadını aldı. 2 Kasım 1938'de İstanbul'da öldü.

Düşünce yaşamı ve Eserleri

Celal Nuri, 50 civarında kitap ve 2200’den fazla makale yayınlayarak Türk düşünce tarihinde önemli bir yer edinmiştir. Yazılarında kendi isminin dışında Helvacızâde, Afife Fikret, Haydar Kemal, Tarık Celâl, Mehmet Celâl gibi isimler kullandı; Fransızca eserlerinde ise Djelal Noury ve N. D Helva gibi isimler kullandı[2] Eserlerinde bazı maddeci, pozitivist düşünürlerin fikirlerini aktardı; bu sırada dinle ilgili bazı düşüncelerinden dolayı eleştiriler aldı. Gerek cumhuriyet öncesinde gerekse sonrasında pek çok kalem kavgasına girdi. Ziya Gökalp, Ahmet Ağaoğlu, Ali Kemal ile tartışmaları oldu.

Yaşamı boyunca pek çok ülkeye seyahat etmiş, kutuplara kadar gitmiş olan[1] Celal Nuri, Amerika gezisi hariç tüm gezilerini seyahatname olarak yayınladı. Yazılarında kadının eğitimi meselesine büyük önem verdi. Tac Giyen Millet ve Türk İnkılabı eserlerinde Türk modernleşmesinin ana hatlarını ortaya koydu. Latin harflerine geçiş çalışmaları ile beraber bazı okul kitapları hazırladı.

Eserlerinden bazıları şunlardır:

Selanik Muhtırası

Taç Giyen Millet (1923)

Ahir Zaman

Anarsizim Hükümetsizlik Meslek-i Felsefesi

Türk İnkılâbı (1926)

Kendi Nokta-i Nazarımdan Hukuk-u Düvel

Havaici Kanuniyyemiz

Tarih-i Tedenniyat-ı Osmaniye

İttihad-ı İslam (1913)

Kadınlarımız

Hatem’ül Enbiya

İlel-i Ahlakıyyemiz (1916)

Tarih-i İstikbal

Müslümanlara Türklere Hakaret Düsmanlara Riayet ve Muhabbet

Mukadderat-ı Tarihiye

Türk Devrimi

Türk İnkılâbı

Uygarlık Çatısmasında Türkiye

Harpten Sonra Türkleri Yükseltelim

İştirak etmedigimiz Hareket

Kara tehlike (1918)

Kutup Musahebeleri

İlk Gramer

İlk Okuma Yazma Kitabı

Türkçemiz (1916)

Simal Hatıraları

Millet ve Meclis

Cografya-yı Tarih-i Mülk-i Rum

Devlet ve Meclis Hakkında Musahabeler (1932)

Dil ve Edebiyat Yazıları

Hiç Bilmeyenlere Türkçe Alfabe ve Hece

Perviz

Merhume

Ölmeyen: Masal

QAYNAQ