Satışda

Azerbayn Derqozar Ez Esre Mefreğ Be Esre Ahen-Muykıl Danti-Çev-Semed Eliyyun-Xoca Dizec-1396-528s

مرکز پخش و فروش کتاب: تبریز – خ امام خمینی – جنب مسجد کبود – بازار کبود – فاز یک – پلاک 48  دفتر نشر پروژه ترجمه حسنلو

شماره تماس:

09143059022

آذربایجان در گذار از عصر مفرغ به عصر آهن

عنوان کامل: آذربایجان در گذار از عصر مفرغ به عصر آهن: گزارش نهایی دورۀ V حسنلو به انضمام دوره‏های VIb و IVc

نویسنده: مایکل دانتی

مترجم: صمد علیون (خواجه‏دیزج)

ناشر: (انگلیسی) دانشگاه پنسیلوانیا، (ترجمه فارسی) پروژه ترجمه حسنلو

سال چاپ: (انگلیسی) 2013، (ترجمه فارسی) 1396

قطع و تعداد صفحه: رحلی/ 528 صفحه

قیمت: 000/50 تومان

موضوع محوری کتاب در حقیقت گزارش نهایی کاوش دوره‏های V و IVc (مقارن با عصر مفرغ جدید و عصر آهن اول) به انضمام دوره VIb تپۀ حسنلوست که تیم اعزامی دانشگاه پنسیلوانیا در سال‏های قبل از انقلاب اجرا کرده بود. لیکن عنوان «آذربایجان در گذار از عصر مفرغ به عصر آهن»، که با پیشنهاد مترجم و استقبال گرم نویسنده برای ترجمه فارسی انتخاب شد، به دلایلی نیک برازنده و بامسما می‏نماید: نخست اینکه حسنلو کلیدی‏ترین محوطه در سراسر مناطق غرب و شمال‏غرب ایران محسوب می‏شود تا جایی که گاهنگاری و دوره‏بندی ادوار فرهنگی و تمدن‏های سراسر منطقۀ پهناور شمال‏غرب (= آذربایجان و کردستان) و بخش‏هایی از غرب ایران از بدو امر بر پایۀ کاوش‏ها و یافته‏های آن استوار شده و کماکان نیز وضع بر همین منوال است. دو دیگر اینکه، اطلاعات و داده‏های مرتبط از تمامی محوطه‏های باستانی واقع در منطقه نیز در کتاب ذکر شده و مورد استناد نویسنده قرار گرفته‏اند.

تپۀ حسنلو بی‏اغراق یکی از چند محوطه باستانی بااهمیت و بزرگ ایران است و در تاریخ و باستان‏شناسی ایران و جهان از هر دو حیث کمیت و کیفیت آثار، جایگاه برجسته‏ای دارد. این تپه را به سبب انبوه یافته‏های آن که بر اثر ویرانی بناهای باعظمت محوطه بر اثر حریق، هنگام کاوش‏ها اساساً سر جای اصلی خود کشف شده‏اند، پمپئی ایران می‏خوانند. قیزیل جام (جام زرین) حسنلو نیز بی هیچ بحثی در جهان در نوع خود (از جهت نقوش روایی زینت‏بخش سطح آن) بی همتا و بدیل است و نقش بسیار شایانی در آوازۀ جهانی محوطه داشته است.

در سال‏های اخیر «پروژه ترجمه حسنلو» مجلدات پرشماری را دربرگیرنده مجموعه‏مقالات یا تک‏نگاری‏های راجع به انواع خاصی از یافته‏های تاریخی- فرهنگی حسنلو و محوطه‏های اقماری آن به فارسی ترجمه و در اختیار پژوهشگران و علاقمندان تاریخ این خطه قرار داده است. این تحریرات مشتمل بر تقریرات و تفسیرهای مقدماتی و عمدتاً ناقص در پیرامون کاوش‏های محوطه هستند. به رغم اهمیت غیر قابل اغماض و انکار مجلدات ذکرشده که تقریباً اولین منابع به زبان فارسی در موضوع باستان‏شناسی منطقه شمال‏غرب ایران محسوب می‏شدند، امتیاز برجسته کتاب حاضر آن است که دومین گزارش نهایی کاوش‏های تپۀ حسنلو به شمار می‏رود و نیز بخش اعظم اطلاعات و اسناد موجود در آن دست اول است و نخستین بار حتی در اختیار خود پژوهشگران آمریکایی قرار می‏گیرد زیرا پیش از این در آرشیوهای پروژه حسنلو بایگانی بوده و در هیچ تحریر و تقریری معرفی نشده‏اند. فلذا ناگفته پیداست ارزش و اهمیت آن به هیچ وجه با مجلدات قبلی پیرامون حسنلو قابل قیاس نیست. (گفتنی است اولین گزارش نهایی محوطه مربوط به دورۀ اول یعنی مدنیت عصر ایلخانی بود که در سال 1383 از سوی همین نویسنده انتشار یافت و ترجمۀ فارسی آن نیز به قلم علی صدرائی و صمد علیون از سوی پژوهشکده باستان‏شناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 1386 به طبع رسید.)

جان کلام و رئوس مطالب کتاب را می‏توان به قرار زیر احصا کرد:

• اصلاح گاهنگاری حسنلو و به تبع آن مناطق شمال‏غرب (آذربایجان و کردستان) و بخش‏هایی از غرب ایران:

نویسنده با تکیه بر مطالعات پردامنه و ژرف‏کاوانه شواهد و اسناد کاوش‏ها (عمدتاً شواهد سفالی)، به اصلاحات حیاتی در گاهنگاری قبلی حسنلو دست زده است تا جایی که آنچه در منطقه شمال‏غرب ایران سابقاً عصر آهن قدیم خوانده می‏شد اکنون عصر مفرغ جدید تلقی می‏شود.

• اثبات بطلان فرضیۀ مهاجرت و ورود اقوام آریایی (= ایرانی) به منطقۀ آذربایجان در طلیعۀ عصر آهن:

بازه زمانی موضوع کتاب، یعنی مرحلۀ گذار از عصر مفرغ به عصر آهن، مقارن است با یکی از مهم‏ترین و چه‏بسا مهم‏ترینِ موضوعات مطرح در تاریخ و باستان‏شناسی ایران و بلکه حتی بخشی از جهان معاصر یعنی مهاجرت و ورود ادعایی اقوام آریایی به ایران از دروازۀ آذربایجان در طلیعۀ عصر آهن. سابقاً برابر این فرضیه ادعا می‏شد اقوام آریایی در این برهه وارد منطقه شده و با ساقط کردن تمدن‏های بومی دیرپا و غنی آن، بر عصر مفرغ پایان داده و عصر آهن را کلید زده‏اند. گفتنی است پژوهشگران داخلی زیادی پیش از این با ابتنا بر یافته‏های تتبعات خود در مناطق و محوطه‏های دیگر به دفعات بطلان این فرضیه را اعلام و مشخص کرده‏اند، لیکن به سبب آنکه یافته‏های حسنلو جزو مبانی اصلی در طرح و تأیید ظاهری این فرضیه در دهه‏های گذشته بود، اثبات بطلان آن در حسنلو از اهمیت دوچندانی برخوردار است. نویسنده کتاب با تکیه بر اسناد متقن و انکارناپذیر باستان‏شناختی، که به قطع و یقین حتی از جهات بسیاری بر اسناد تاریخیِ عمدتاً منحرف و سوگیرانه ارجحیت دارند، ضمن اثبات بطلان این فرضیه نشان می‏دهد که طراحان و ترویج‏دهندگان آن، با سوءاستفاده از فضای سیاسیِ ملی‏گرایانه (= ایرانی‏گرایانه) عهد پهلوی، تنها با ابتنا بر تعداد انگشت‏‏شماری تکه‏سفال گزینشی، به طرح چنین فرضیۀ پرحاشیه و مهمی دست یازیده بودند. آگاهی از جزئیات این موضوع بی‏گمان سبب حیرت و خنده خوانندگان خواهد شد! 

• ارائه گزارش نهایی سه دورۀ حسنلو:

در بالا اشاره رفت که کتاب حاضر، برخلاف تحریرات قبلی، گزارش نهایی سه دوره از ادوار فرهنگی ده‏گانه (و چه‏بسا بیشتر) محوطه حسنلو است که در آن تقریباً تمامی مدارک و یافته‏های کاوش‏های پروژه حسنلو در محوطه معرفی می‏شود و نویسنده با تکیه بر آنها به نتیجه‏گیری‏ها و تفسیرهای نهایی پیرامون دوره‏های ذی‏مدخل دست می‏زند. انبوه اطلاعات و اسناد باستان‏شناختی بسیار ضروری و بی‏بدیل برای اولین بار در کتاب ارائه می‏شود که اکنون حتی با صرف میلیاردها دلار هزینه و سال‏ها زمان شاید نتوان هم‏ارز و هم‏وزن آنها را در محوطه دیگری به دست آورد.

• پر کردن «خلأ سکونت‏های هزاره دوم» در منطقه آذربایجان:

و ثمرۀ دیگر تتبعات مؤلف کتاب آن است که وی با نگاه تیزبین خود در میان اسناد کاوش‏های پروژه حسنلو به نوشته‏ها و اسنادی در مورد آثار مرتبط با سکونت‏های هزاره دوم ق.م. دست یافته است که اعضای پروژه حسنلو در هیچ یک از تقریرات قبلی خود به آنها نپرداخته بودند. وی به اتکای این نوشته‏ها و اسناد خلائی را که در سابق ادعا می‏شد در بازه زمانی نامبرده در توالی سکونت‏های منطقه وجود دارد پر کرده است. گفتنی است سابقاً عدم اجرای پژوهش‏های میدانی جدید در منطقه و عدم انتشار کامل شرح و نتایج کاوش‏های پروژه حسنلو سبب پدید آمدن این تصور باطل در میان پژوهشگران شده بود که در هزارۀ دوم ق.م. سکونت دایمی در منطقۀ آذربایجان وجود ندارد و ایشان آثار فرهنگی پراکنده پیداشده در منطقه را به اقوام کوچ‏رو و چادرنشین نسبت می‏دادند. اکنون با آشکار شدن لایه‏های سکونتی مقارن با این برهه، وجود سکونت‏های دایمی در منطقه آذربایجان به اثبات می‏رسد.

مرکز پخش و فروش کتاب: تبریز – خ امام خمینی – جنب مسجد کبود – بازار کبود – فاز یک – پلاک 48  دفتر نشر پروژه ترجمه حسنلو

شماره تماس: 09143059022