Saxtimane Fiil Der Zəbane Türki Əz Negahe Zəbanşinasi

Nader Vəzinpur Iran

1969-1348

Fars-Ebced- 124.s

------------

Fiil nedir?

Bir iş, bir oluş, bir hareket bildiren kelimelere verilen ad.

Fiilin, şahıs ve zaman bildirmeden, yalnız iş, hareket, oluş anlamı taşıyan ve  -mek ekiyle söylenen biçimine mastar denir. Bir mastarın sonundaki -mek çıkarılınca geriye kalan bölümüne fiilin kökü veya gövdesi denir. Mesela: Bakıyorum fiilinin mastarı Bakmak, kök veya gövdesi baktır. Mastar, fiilin ismidir. Onun içinmastarlar isimler gibi çekilirler.

İşin, hareketin, içinde geçtiği, geçeceği; oluşun içinde olduğu, olacağı süreye fiilin zamanı denir. Fiillerin bildirdiği işi, hareketi yapan veya bir oluşun içinde bulunan varlığa fiilin şahsı veya öznedenir. Fiillerde üç şahıs vardır; tekil ve çoğul olarak kullanılır. Bunlar şöyle adlandırılmıştır:

1. Şahıs: Söz söyleyeni veya söyleyenleri;

2. Şahıs: Kendisine söz söylediğimiz kişiyi veya kişileri;

3. Şahıs: Kendisinden söz edileni veya edilenleri bildirir. Mesela:

Gidememiştim fiilinin sonundaki m eki beni, yani, birinci şahsı gösterir. Şahıs anlamı veren ekler, fiillerin sonuna eklenir. Yalnız üçüncü tekil şahısla, emir kipinin ikinci tekil şahsı için şahıs eki kullanılmaz: "Geldi, gel" gibi.

Fiilin kök ve gövdeleri, zaman, şahıs ekleri aldıkları zaman kullanılış alanına çıkarlar. Bu sebeple anlam katan ekler, eklendikten sonra fiilin aldığı biçimleri şahıs sırasına göre söylemeye "fiil çekimi" denir. Mesela, inandım, inandın, inandı, inandık, inandınız, inandılar, gibi.

Böylece zaman ve şahıs anlamı taşıyan eklerle belli biçimlere girmiş fiillere "çekimli fiiller" denir. Fiillerde kip: Fiillerin, iş ve oluşları, bir zaman veya dilekle ilgili olarak bildirmelerine kip denir. Dilimizde iki çeşit kip vardır.

Soru fiili

İşin, hareketin yapılıp yapılmadığını, oluşun olup olmadığını öğrenmek maksadıyla kullanılan fiil biçimine denir. Fiil kök veya gövdelerinden sonra "-mı, -mi, -mu, -mü" soru edatları getirilerek yapılır. Mesela: Yazacak mı? Gelir mi? Koşar mısınız? gibi.

Sözlükte "fiil" ne demek?

1. Eylem, edim, iş, davranış.
2. Eylem.

Fiil kelimesinin ingilizcesi

adj. verbal
n. verb, deed, act