Uygur Türkçesi, bugün çok geniş bir coğrafyada yerleşmiş olan
Uygur Türkleri tarafından kullanılmaktadır. Uygur Türkçesi de,
'"Uygur'' ismi gibi 20. yüzyılın başlannda görülmeye başlamıştır. 19.
yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında Tarançi ••tarımcı'', Keşkelik
"Kaşgarlı", Yekenlik "Yarkentli,, Aksulik "Aksulu,, Turpanlik
.. Turfanlı, gibi isimlerle anılan Uygur Türkleri, 1921 yılında
Taşkent'te alınan bir karar yönünde "Uygur'' İsmını
benimsemişlerdir. Bu ismi, 1 934 'te Doğu Türkistan Hükümeti de
umumi isim olarak kabul etmiştir. ı 955'te Sinkiang-Uygur Muhtar
Bölgesi' nin kurulmasıyla da ··uygur, ismi resmiyet kazanmıştır.
Uygur Türkleri, l 930'lu yıllara kadar Çağatay Türkçesini
kullanmıştır. Bu tarihten sonra Ürümçi (Urumçi) ağzını merkez kabul
eden Kaşgar, Aksu, Turfan ve İli vilayetlerinin ağızlanyla birlikte
Uygur Türklerinin Tamamına yakınının dilini içine alan "merkezi
şive''yi edebi dil haline getirmişlerdir. 20. yüzyılın ilk çeyreğine
kadar Rusya'da yaşayan Uygur Türkleri Arap harflerine dayalı bir
alfabe kullanırken I 947 yılından sonra bugün kullanmakta olduklan
Kiril alfabesine geçmişlerdir. Doğu Türkistan'da yaşayan Uygur
Türkleri ise Arap alfabesini kullanmaktadırlar.1
Yeni Uygur Türkçesi Eski Uygur Türkçesinin devamı olarak
Karahanlı Türkçesi ve Çağatay Türkçesi dönemlerinden geçip
günümüzdeki şeklini almıştır. Ali Şir Nevayi tarafından geliştirilmiş
olan Çağatay Türkçesinin ana unsuru Eski Uygur Türkçesidir.
Bugünkü Uygur Türkçesi ise, tarihi Çağatay edebi Türkçesine,
yaşayan Özbek Türkçesi ile birlikte en yakın olan Türk lehçesidir.2
Türkoloji alanında Karahanlı-Özbek-Uygur Türkçesi zıncınnın
bilimsel adı daima Doğu Türkçesi olarak geçmiştir.