محمدرضاشوکتی

اون سؤز یئرینه.... 

«ای منیم مسلمان قارداشلاریم، زمانیکه مندن بیر گولمه لی سؤز ائشیدیب آغزینیزی گؤیه آچیب و گؤزلرینیزی یوموب او قدر خا- خا ائدیب گولدونوز کی آز قالدی باغیرساقلارینیز ییرتیسلین و دسمال عوضینه اتک لرینیز ایله اوز- گؤزونوزو سیلیب- لعنت شیطانا- دئدینیز او واخت ائله گومان ائتمه یین کی ملانصرالدینه گولورسونوز اگر بیلمک ایسته سه نیز کی کیمین اوستونه گولورسونوز، او واخت قویونوز قاباغینیزا آینانی و دقّت ایله باخینیز جمالینیزا.»

                                                                                                       ملا نصرالدین

 آذربایجان ادبیات و شعرینین طنز فورماسی اجتماعی حیاتین منفی لیکلرینین اؤنونده کسگین اعتراضین و غضبین ایفاده سیدیر. شاعیر طنز شعریله حاقسیزلیقی، اؤز باشینالیغی، خیانت، قولدورلوق، قانونسوزلوق و جهالتی هدف دوتوب، اونون اصلاحینا یوخ بلکه آرادان گؤتورولمه سینه چالیشییر. طنز بیر مکتب دیرکی ائله بو جریانلار اساسیندا یارانیب و خالق آراسیندا اؤزونه لاییق یئر آچیر، اونلارین دوداقلاریندا گولوش، اوره کلرینده بیر مباریزه حیسی یارادیر. اصلینده فیکر وئریب، ایش ایسته ییر. بیر چووزه نی یئکه بیر چیبان کیمی گؤسته ریب اونون کؤکونو قازماغا جان آتیر. طنّاز شاعیر خالقین دردینی بیلیب اونونلا یاشاییب اونونلا اؤلور. اؤلکه نین اجتماعی- سیاسی وضعییتینی دوشونمک هر بیر ساتیریک شاعیره وظیفه دیر. ساتیراچی شاعیر، سئوگی، قاش- گوز و خال سؤزلری ایله بیگانه دیر. چونکی اونون قلمی سیلاح دیر و مکتبی مباریزه مکتبی. اونون قلمی قاش و دوداق میدادی دئییل. او مباریز بیر اینسان، شعرلری ایسه انقلاب شعاری و یول ایشیغی دیر. شوبهه سیز میرزه جلیل ممد قولوزاده نینی نوه نتیجه لری، ایندیکی آذربایجان طنزی نین اوچ قدرتلی نوماینده لری رحمتلیک حمید آرش آزاد، رحمتلیک اوستاد یالقیز و حؤرمتلی شهرک جنابلاری بو ایفاده نین ان جانلی میثاللاری دیرلارکی صابر، معجز، اعتماد، بی ریا، حداد و باشقالارین سیراسیندا قرار تاپیب اؤز وظیفه لرینی لاییقجه سینه یئرینه یئتیریبلر. رحمتلیک مجید صباغ ایرانی،(یالقیز) دان سؤز گئدیر. حؤرمتلی اوستاد شهرکین دیلی ایله دئسک: «یالقیز تبریز ظارافات، شوخلوق، دبه لیک، رندلیک، حاضیر جاوابلیق، بدیهه گولوق، نکته سنجلیک و نهایتده تبریز طنزینین سمبلی، عصاره سی، شمسی دیر و اونون ذیروه سینده، قلّه سینده دایانیر. یالقیز تبریزدی، تبریزلیدی.»

رحمتلیک آرش آزاد « جان سنه قوربان یالقیز» شعرینده بئله دئییر:

«معجز» تک اعجاز ائتدین، طنز عالمینده سنده

«صابر» سایاق چیخارتدین حقّی عیانه یالقیز

هریاندا بیر ستمگر، تزویر ساتان وار ایدی

طنزین اوخی ایله قلبین توتدون نیشانه یالقیز

رحمتلیک «یالقیز» جنابلاری ایله 83- اونجو ایلده ن «عصر آزادی» گونده لیگی نین ایداره سینده تانیش اولدوم. ایکی ایله یاخین «اوجاق» صحیفه سینده اونون خیدمتینده اولدوم. «اوجاق» دا حؤرمتلی عباد احمدزاده نین دئدیگی ایله بیزه بیر « ده ده » کیمی ایدی، بیر خوجا کیمی، اونسوز اوجاغین ایستیسی یوخ ایدی. «اوجاق» گئدیردی کی «ملانصرالدین» کیمی اؤزونه لاییق بیر یئرآچسین، بیز میرزه جلیلین دوغرودان دوغروسو نوه- نتیجه لرینه چئویریلمیشدیک. اوستاد یالقیز « کؤهنه دوست» آدلی شعرینده اوجاق حاققیندا بئله دئییر:

«شوکتی » له «رضا عالی»، خوجا « احمدزاده»

اوجاغی یاخشی بزیر «خان آغا» خوش نام ایله.

اوستاد یالقیز مطبوعاتدا «له له بیگلی» و «خان آغا» آدلاری ایله ده قلم چالاردی. ائل شاعیری یالقیز، محمد اوغلو 1316- اینجی ایلین آذرآیی نین 12- سینده تبریزین «منجم» محلله سینده آنادان اولوب. آتاسی مشه محمد عمی بویاقچی آدی ایله مشهور ایدی کی، یالقیزی 25-1324- ده مدرسه یه یوللادی. 1335- ده خواندنی ها غزئتینده حروفچین ایشی ایله مشغول اولور. 1337، 1349- ایللرینده ارتشده خیدمت ائدیر. 1350، 1374- اونجو ایللرینده بازاردا فرش آل- وئرینه باخیر. 73- اونجو ایلده ن 74- اونجو ایله قده ر آزاد ایشلریله گذران ائدیب، نهایت 83- ده ن عصر آزادی گونده لیگینده اوجاق صحیفه سینده بیر مسئول اوستاد کیمی لیاقت و باجاریقلار طنز ساحه سینده خیدمت ائدیرکی نهایت 89- اونجو ایلین بهمن آیی نین بئشینده، امام حسین حضرتلرینین اربعینی گونو توپراغا تاپشیریلیر. روحو شاد یولو گئده رلی اولسون. آشاغیدا 84- اونجو ایلین مهر آییندا ارشاد اسلامی طرفینده ن اوستاد یالقیزا توتولان بزرگداشت مراسیمینه یازدیغیم شعری تقدیم ائدیره م. اما اؤنجه « جیغان- ویغان» « چیغیر- باغیر» و « چال هاچال» دان آد گتیره ک کی حؤرمتلی اوستاد بو اوچ کیتابی ادبیات دونیاسینا تقدیم ائتدی کی، دونیا وارکن قالاجاق.

گؤیو گؤی اوسته قالیرسان گؤیه میللندیریسن
 بیر نهنگم دئییبن دریانی لیللندیریسن
سن هنر باغینی معجز سایاغی صابره تای 
قیشدادا ایستی نفسلن بئله گوللندیریسن 
دوزو آلقیشلاییبن اگرینی قارقیشلاییسان 
سن صداقت سازینی طنزیله دیللندیریسن 
وارلیغین عشق و محبت له صفادان دولودور 
سن گولوش سولطانیسان بم لری زیللندیریسن 
شادلیغیندان بیزه ده پای وئریسن سن یالقیز 
سن گولوش له منی شادلیقلارا پیللندیریسن 
سسله ییرسن یاتانی یاتما دورای غافیل اویان 
اویادار کن یوخودان سن اونو- یئللندیریسن 
سنه «آرش» دئدی طنز عالمی نین معجزی سن 
بیرده صابر سایاغی حق سؤزو بللندیریسن 
بونجور باده دی کی سن ایچیدیرسن هامییا 
هوشو باشدان ائله ییب مین جوره لوللندیریسن 
بوجسارتله قلم چالما هنرمند ایشی دیر 
اونو طنزیله یئرده ن گؤیه میللندیرسن 

QAYNAQ