Erzurum Cifte Minareli Medrese Tas Susleme Örnekleri-Tevhid Aydın-97s

Özet

Erzurum Çifte Minareli Medrese’nin taş süslemeleri araştırma evreni oluşturmuştur. Hatuniye Medresesi olarakta bilinen bu değerli mimari yapının süslemeleri, bazı yerlerde yarım kalmış olmasına karşın Anadolu Selçuklu Döneminin zengin motif ve kompozisyon çeşitliliğini sergilemektedir. Medrese, gerek taş süsleme gerekse çini süsleme açısından eşsiz örneklere sahiptir. Çalışmamızda bu zengin örneklerden medrese kümbetinin içindeki beş niş süslemesi, beş sütun başlığı ile medrese içinde yer alan iki sütun kompozisyonu ve beş bordür süslemesi araştırma örneklemi olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler;

 Medrese, Selçuklu Mimarisi, Taş İşçiliği, Kültürel Miras

Samples of Stone Decorations from Erzurum’s Madrasah with Double Minarets

Abstract

 Erzurum’s Madrasah with Double Minarets has formed a research universe on stone decorations. Architectural decorations of this valuable construction which is also known as the Hatuniye Madrasah exhibits the rich pattern and composition variety of the Anatolia Seljuk Period although some decorations are unnished at certain areas. The Madrasah has unique examples in terms of both stone decorations and china decorations. In this study, the ve niche decorations within the madrasah cupola, the ve pillar headings and the two pillar compositions within the madrasah and the ve border decorations have been evaluated as research samples.

Keywords;

 Madrasah, Seljuk Architecture, Stonework, Cultural Heritage*Bu makale, Tevhide AYDIN’ın Doç.Dr. Vildan ÇETİNTAŞ’ın danışmanlığında 2008 yılında hazırladığı “Erzurum Çifte Minareli Medrese Taş Süsleme Örnekleri” isimli yüksek lisans tezinden özetlenmiştir.

Erzurum Çifte Minareli Medrese Taş Süsleme Örnekleri*

Tevhide AYDINKaramanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, El Sanatları Bölümü, KARAMAN

1071 yılında Malazgirt Zaferi ile Anadolu’nun kapılarını açan ve bu tarihten sonra kurulan Anadolu Selçukluları, yeni Türk ve İslâm medeniyetinin temellerini atmaya, Anadolu’yu yeniden imar etmeye başlamışlardır. Başta başkent Konya olmak üzere Anadolu şehirleri, cami, medrese, türbe, köşk, kervansaray, han, hamam gibi mimari eserlerle süslenmiştir. Çoğu Orta Asya’dan gelen, geniş bir tecrübe ve olgunluğa sahip yetenekli Türk mimarları ve sanatkârları, yerli mimarî ve sanattan da yararlanarak Anadolu Selçuklu taş ve çini işçiliğinde çığır açmışlardır. Mimari yapılar Selçuklu taş ve çini işçiliğinin göz alıcı, dinlendirici üslûbu içinde süslenmiş, şaheserler yaratılmıştır.Erzurum ve çevresi özellikle son Kalkolitik ve Eski Tunç çağından itibaren yoğun iskâna ve siyasi olaylara tanık olmuştur. Bunun sebebi en eski çağlardan beri önemli ticari ve askeri yolların kavşak noktasında yer alması, zengin akarsu ağını bünyesinde bulundurması ve doğal savunma zeminine sahip olmasıdır. Çevredeki sert iklim şartlarına rağmen, dağ silsileleri ve akarsu boylarındaki verimli ovalar tarıma ve bilhassa hayvancılığa uygun bir ortam oluşturmuştur.Topraklarının % 70’i Doğu Anadolu, % 30’u Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Erzurum ilinin arazi  büyüklüğü, yaklaşık 25.066 km², rakımı ise 1853 m.dir. Yerleşme alanı yer yer 2000 metreye kadar yükselen bir ova üzerinde bulunur. Şehir, kuzeyde Dumlu, güneyde Palandöken dağları ile çevrilmiştir.İl arazisinin büyük çoğunluğunda, karasal iklim özellikleri egemendir. Kışlar uzun ve sert, yazlar kısa ve sıcak geçer. İl arazisinin % 60’ı steplerle kaplıdır. Bu doğal bitki örtüsü, yer yer keven topluluklarıyla verimsiz hale gelse de, geniş alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli, çayırlıklara dönüşür.Selçuklularda günümüzdeki “fakültelere eş anlamda” eğitim yapan kültür, bilim ve sanat konularında elemanların yetiştirildiği yapılara “

medrese

” denir. İlk medreseler camilere ve mescitlere bağlı, onların yanında ya da içinde öğretime ayrılmış özel yerlerdir. Selçuklu sultanları kendi adlarına olduğu kadar eşlerinin adına da çoğu tıp alanında öğrenim veren medreseler inşa ettirmişlerdir. XIII. yüzyıldan itibaren görülen Anadolu Selçuklu Medreseleri, açık ya da kapalı avluludur. Açık avlulu medrese tipi ise en yaygın olanıdır.