Əsatir öz qəlbində qədim totemləri yaşadır. Totemlər çoxallahlıq dövrünün yadigarlarıdır. Təsəvvürlərdə yaşayan əsatirlər epikləşdikdən sonra, daha doğrusu əsatirin törəməsi olan əfsanələrə çevrildikdən sonra öz sirrini, mahiyyətini bizə danışır. Əsatirin canı təsəvvürdə və fantaziyadadır. Əfsanə yeni lokallıq, coğrafi məkana bağlılığını yaşatmaqla fantaziya həmişə onun qol-qanadı olur. Fantaziyasız əsatir və əfsanə ola bilməz. Əsatir və əfsanələrdən sonra yaradıcılıq meydanına gələn rəvayətlər daha çox tarixi hadisələrlə qovuşur, sirli-sehrli toponimləri öz örtüyü altına alır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, əsatir və əfsanə kimi rəvayət də, tarixə yoldaşlıq edən bu bədii hekayətlər də fantaziya ilə süslənir.
Toponimlər etimologiyanın gücü ilə öz sirrinisehrini açır. Dünya ilə yaşdaş olan dağların, qayaların, digər toponimik isimlərin məzmununu etimologiya vasitəsilə izah etmək olur. Lakin sözlərin lüğəvi mənasını, tarixi faktlarla bağlılığını, mənşəyini təkcə fantaziya ilə aşkarlamaq olmaz. Başqa sahələrdə olduğu kimi burada da elmin köməyi ilə dürüst nəticələr əldə etmək olar...