Güney Sibirya Türkçesi Metinleri

(گونیی سیبریا تورکجه سی متن لری)

El Yazma

Reşid Rehmeti Arat

Ankara – 1994

222s

Günümüzde Güney Sibirya’da, Rusya Federasyonu içerisinde üç Türk Cumhuriyeti bulunmaktadır: Bunlar; Tuva Cumhuriyeti, Hakas Cumhuriyeti ve Altay Cumhuriyeti’dir. Bu cumhuriyetler içerisinde yaşayan Türklere de Tuvalar, Hakaslar ve Altaylar denmektedir. Bu adlar bölgede yaşayan Türklere, 20. yüzyılda Ruslar tarafından verilmiştir. Buradaki Türk toplulukları daha küçük boy ve kabile adlarıyla biliniyordu. Sovyetler Birliği zamanında bu küçük Türk toplulukları birleştirilerek yukarıdaki adlar bir üst kimlik olarak buradaki topluluklara verilmiş, önce yarı özerk ve en sonunda cumhuriyetler oluşturulmuştur.

Bütün Türk dünyası göz önüne alındığında, bu Türk topluluklarının sayıları çok az bir yekûnu teşkil eder. Fakat bu topluluklar Türklerin ilk anayurdu olarak bilinen bölgede yaşamaktadırlar. Buradaki Türkler bilinen en eski kültürümüzü, kısmen değişmiş olsa da, korumaya devam etmektedirler. Bu coğrafyada yüz binlerce kurgan Türklerin atalarından kalmış olarak varlıklarını devam ettirmektedir. Köktürk yazılı yüzlerce bengü taş bu bölgede bulunmuştur ve çeşitli müzelerde koruma altına alınmıştır. Bazı araştırıcılara göre Yenisey Havzasında bulunan yazılı taşların tarihi Orhun bölgesinde bulunan taşlardan daha eskiye dayanmaktadır. Sözlü edebî gelenekleri kaybolmuş olsa da yüzlerce destan metni derlenmiş ve bazıları yayımlanabilmiştir. Bölgede yaşayan Türk boylarının konuştuğu Türk lehçelerinde, Türkçenin tarihini aydınlatacak pek çok unsur bulunmaktadır.  İşte bütün bunlardan ve daha pek çok sebepten dolayı bu küçük Türk cumhuriyetleri önemlidir.

---------------------------------

Altay (Güney Sibirya) Türkleri

Asya kıtasının denize en uzak noktası olan Altay Dağları ve çevreleyen  platolar pek çok tarihi kaynakta Türk ve Moğol topluluklarının anavatanı  olarak anılmaktadır. Aşırı sert bir karasal iklimin hüküm sürdüğü Altay  bölgesi günümüzde Tuva, Hakas, Şor, Teleut, Tobol, Kemendi ve Altay  Türklerine ev sahipliği yapmaktadırlar. Bu Türk toplulukları hiç din  değiştirmeyen ve halen eski Şaman dininin pek çok motifini aynen  muhafaza etmekte olan ender toplumlardandırlar. Altay bölgesinde Rusya  Federasyonuna bağlı üç özerk Türk Cumhuriyeti bulunmaktadır. Altay  Cumhuriyeti’nin nüfusu 190 bin olup başkenti Gorno-Altay’dır. Nüfusun  yüzde %60’ını Ruslar %30’unu Altay Türkleri %10’unu ise diğer etnik  gruplar oluşturmaktadırlar. Hakasya Cumhuriyeti’nin başkenti Abakan  şehri nüfusu 484 bindir. Nüfusun sadece %11’i etnik Hakas Türkü olup  yaklaşık %80’i Ruslardan oluşmaktadır. Tuva Cumhuriyeti’nin başkenti  Kızıl olup nüfusu 308 bindir. Altay bölgesinin en kalabalık Türk  nüfusunu barındıran Tuva’nın %70’i Tuva Türkü olup %25’i ise Ruslardır.

Altay  Türkleri geleneksel özelliklerini koruyarak günümüze gelmişlerdir.  Dünyaca meşhur gırtlak şarkıları, eşsiz giyimleri ve doğa harikası  coğrafyası ile turistlerin ilgi gösterdiği bir bölgedir.