Hər zaman ki insan, keçmiş insanların əsərlərin görür ya ki tarixlərin və yazılarıni oxuyur, ixtiyarsız və öz-özünə sümerlərin təməddün, ulum, funun, xususən qəvanin-i¬hukumət və hər fikrə və əqlə çatan işlərdə, kəmal-i-mətlubə əl tapmaklarinin müqabilində təvazö' və xuzu' nişan verməkdən ğeyri, özgə bir zad nəzərinə gəlməyır.

Ölkə və şəhər quruluşuqlari, hukumət və ictirna' qaydalari, iqtisadi tərəqqiyyat və inkişaflari, iş başında olanların cameənın qişrinə və məhrum əfradinə əhəmmiyyət verməkləri və qəzavət formalari hər insani elə təhsinə vadar edir ki afərin göndərməkdən ğeyri, özgə bir qiymət vermək olmayır.

Heç bir elm, fənn və hünər istər maddi istərsədə mo'novi, yoxdur məgər inki bu millət onu ibda: və ixtira' edib yoxsa payə və təməlini qoyubdur, məsələn təqvim və günsayar düzəltmək, vəqt və zamani saymak, ili dörd fəslə və hər fəsli üç aya bölmək, e'tidal-i-robii və xərifini düşünmək və ili on iki ayda və gecə gündüzü igirmi dörd saətdə və saəti altmış dəqiqədə və dəqiqəni altmış saniyədə müqərrər etmək və il bayramıni qərara gətırmək və illərə ad vermək, ölçü-biçiləri ticarət və muamilat və alış-veriş işlərində cərəyana salmak və ulduzlari rəsəd edib onlara ad qoymak, qutbnəma yaradıb dəniz işlərində qabaqcıl olmak, muxtəlif filizzatə əl tapmak, əkinçilik umurati və işlərində mahir ustad olub su kanallari çəkməkdə ən önəmli məhəndis olmak və münəzzəm və mücəhhəz arteş yaradıb heyrət qavzayan silahlara çatmak bu millətın hüş başdan qoparan işlərindən bir neçəsidir.