Eski Anadolu Türkcesinde Ekler-Gürer
Gülsevin-Ankara-1997-163s

GÖNDERİ-ALİ VAFİ

Eski Anadolu Türkçesi veya Eski Türkiye Türkçesi[1] Türk dilinin Oğuz koluna dayanan ve Hazar Denizi’nin batısında, Anadolu coğrafyasında 11. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar kullanılan bir tarihî yazı dilidir. Kısaltma olarak EAT kullanımı vardır.[2][3]
Adlandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu döneme araştırıcılar tarafından çeşitli adlar verilmektedir. Başlangıçta özellikle bazı Avrupalı bilginler Altosmanische (eski Osmanlıca) terimini kullandılar. Türkiye’de Eski Osmanlıca terimi Saadet Çağatay tarafından kullanıldı. Ancak bu terim yaygınlaşmadı. En yaygın terim olarak Eski Anadolu Türkçesi terimi kullanıldı. Bunun yanında, 15. yüzyıldaki Balkanlar sahasını içine almadığı için bu terime de Faruk Kadri Timurtaş itiraz etti ve 15. yüzyılın gramerini yazdığı eserinde “Eski Türkiye Türkçesi” terimini kullandı. Ahmet Bican Ercilasun ise Azerbaycan’ı dışarıda bıraktığı için bu terime de itiraz ederek, Eski Oğuz Türkçesi terimini teklif etmiştir. Günümüzde en çok kullanılan terimler ise Eski Anadolu Türkçesi ve Eski Oğuz Türkçesi adlandırmalarıdır.[4]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
Anadolu’nun Türkleşmesi ile XIII-XV. yüzyıllar arasında bu bölgelerde Oğuzca temeline dayalı olarak kurulup gelişen yazı dilidir. Eski Anadolu Türkçesinin meydana gelişinde, Anadolu’daki birtakım ağız özelliklerinin zaman zaman metinlere girmiş olması, standart bir Eski Anadolu Türkçesinden bahsedilmesini güçleştirmektedir. Bu güçlük, gramer yazmada kendini iyice gösterir.[2] Dönem içinde, Anadolu’da ve çevresinde yazılan eserlerde farklı kelime ve ek tercihleri, ilgili eserlerin yazar ve müstensihlerinin farklı coğrafyalara ait olmasıyla alakalıdır.
Eski Doğu Türkçesinin (Eski Türkçe) devamı olarak XI. yüzyılda teşekkül etmeye başlayan Orta Türkçe devresinin şiveleri arasında Eski Anadolu Türkçesi apayrı bir yere sahiptir. Diğer şivelerde birbirine yakın bazı özellikler bulunmasına rağmen, Oğuzların bu ilk yazı dilinde, öbürlerinden bir bakışta ayrılabilecek karakteristik şekiller bulunur.[2]
Oğuz Türkçesinin en eski yazılı belgeleri bu devreye aittir. Büyük çoğunluğu Oğuz boyuna mensup olan Türkler Anadolu'ya girdikten çok sonra, 13. yüzyıldan itibaren Eski Anadolu Türkçesi, bir yazı dili olarak karşımıza çıkar. Bunun nedenini bazı Türkologlar Karahanlı Türkçesinin bir süreliğine Anadolu'da yazı dili olarak ağırlığını sürdürmesine bağlarlar. Behçetü'l-Hadaik, Kıssa-i Yusuf ve Kudûri Tercümesi gibi 13. yüzyıl öncesi bazı eserlerde Oğuz Türkçesi başka yazı dilleriyle karışık farklı şive özellikleri gösterdiği için bu eserler karışık dilli olarak adlandırılmaktadır.
Söz varlığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu devrede Eski Anadolu Türkçesinin söz varlığı, kelime haznesi Klasik Osmanlı devrinin aksine yalındır ve henüz Arapça, Farsça kelimelerin ve tamlamaların az olduğu görülür. İstanbul'un fethine kadar dilde Arapça ve Farsçanın tesiri yavaş yavaş artmış ve fetihten sonra bu dillerden gelen unsurlar daha hızlı bir şekilde Klasik Osmanlı Türkçesinin yazı dilinde yer tutmaya başlamıştır. Halkın o dönemki kullanımında böyle bir yabancı söz çokluğu söz konusu olmamıştır.

QAYNAQ