Pir Sultanın Şiirlerinin Tahlili Ve Dayandığı Temeller-Haydar Deligöz-Izmir-2007-646s

Pir Sultan Abdal asıl adı Haydar olan, 16. yüzyılda yaşamış, Alevi-Türk[1] halk şairi ve ozanıdır.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihi kaynaklarda hakkında bilgi bulunmamaktadır.[2] Yaşamının büyük bölümü Sivas'ın Yıldızeli ilçesinin Çırçır bucağına bağlı Banaz köyünde geçmiştir. Kanunî Sultan Süleyman ile İran Şahı I. Tâhmasb zamanında yaşadı. İran şahının tahriki ile Osmanlı Devleti aleyhine olan isyana katıldığı ve İran lehine casusluk yaptığı gerekçesi ile Hızır Paşa tarafından Sivas'ta asıldı. İdam edilerek ölen Pir Sultan Abdal'ın ölümünün, 1547-1551 ya da 1587-1590 yılları arasındaki bir tarih olduğu sanılmaktadır.[3] Ayrıca Pir Sultan Abdal, şiirlerinde Allah, İslam Peygamberi Muhammed, Ali, On İki İmam ve Ehl-i Beyt sevgisini sıkça işlemiştir. Ayrıca sosyal konulara da yer vermiş ve bunları birer sosyal uyarı niteliğinde işlemiştir. Çoğu şiirini nefes tarzında ilahilerle yazmıştır.[3] Alevi bir şair olduğundan Hakk-Muhammed-Ali motifini kullanmıştır. Alevi geleneklerine bağlı bir dergâh ortamında yetişmiştir. Alevi ekolü tekke eğitiminin etkisiyle insanlar arasında bu yola çağıran bir şahıs olmuştur. Medrese öğrenimini Erdebil'de görmesine rağmen, diğer bazı halk şairlerinin tersine, Divan Edebiyatı'ndan hiç etkilenmemiştir.[4]
Pir Sultan Abdal, Aleviler arasında Yedi Ulular olarak bilinen Yedi Ulu Ozan'dan birisidir. Genellikle Osmanlı bürokrasisine karşı tutumuyla bilinir.[5] Deyişlerinde eski Türk kültürünü ve Alevi inancını yansıtır.[1] Ölümünün ve deyişlerinin etkisiyle kolektif bir bilinç oluşmuş, onun adına birçok şiir, söz, anı oluşturulmuştur. Anadolu halk kültürünün yaşayan bir ögesi olarak görülmüştür.[5]
Görüşleri[değiştir | kaynağı değiştir]
''İmam Cafer mezhebine uyarız'' beytiyle Caferilik'e, ''Kabe'nin yapısı bina yapısı / İman etse asilerin hepisi / Beş vakit okunur Ayetü'l-kürsi'' beytiyle hac ve namaza, ''Kur'an'ın kilidi İhlas-ı şerif'' beytiyle Kuran'a, ''Şeriat göğe çekildi / Alem zulm ile yıkıldı.'' beytiyle şeriata bağlılığını şiirlerinde ifade etmiştir.[2]
"Çeke sancağı götüre / Şah İstanbul'a otura / Frenk'ten yessir getire / Horasan'da sala bir gün" beytiyle Safevî şahı taraftarı olduğunu dile getirmiştir. "Kangı kitapta var ol Ömer Osman / Kur'an'da okunan Ali değil mi?" beytiyle Ömer ve Osman'ın kitapta yeri olmadığını ifade etmiştir.[2]
İdamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Sivas'ın Hafik ilçesinin Sofular köyünde yaşayan Pir Sultan'ın adını duyup ondan feyiz alan daha sonra Sivas Valisi olan Hızır Paşa tarafından idam edilmiştir.[6]

QAYNAQ