Divanü Lugati ’t-Türk üzerine söylenecek ne kaldı ki?” derken yine söyleyecek bir şeylerin kalmış olabileceğini akıldan uzak tutmamak gerekir. İstanbul Fatih Millet Kütüphanesi Arabî 4189 numarada kayıtlı bir yazma eserdir.

Yazarı Kâşgarlı Hüseyin oğlu Mahmud [1008-1105]’dur. Kâşgarî olarak bilinir. Aslında şimdiki Kırgızistan sınırları içerisinde Isık Köl yakınlarındaki Barsgandandır. Türkistan coğrafyasında ve Ceyhun’un doğu bölgelerinde hüküm sürmüş Karahanlı Hakanlığı [766-1212] döneminde yaşamıştır. Türk dilini öğrenmek amacıyla Türk şehir ve bozkırları boyunca Türkler arasında dolaştı. Saygıdeğer bir Müslüman Türk olarak Arapları eğitti, hem yerli kabile geleneğine hem de İslamî geleneğe vakıftı. Aslında amacı İslam gözüyle Türk kabile geleneğini yorumlamaktı. Eserini halife el-Muktedî [1075-1094]’ye sunmasından sonra onun kısa vadedeki amacı Bağdad’daki Abbaslı [750-1258] sarayında Selçüklü [1038-1194] üstünlüğünü ve geleneklerini tanıtmaktı.

Dîvân Türkçe madde başılı Arapça kapsamlı bir sözlüktür. Büyük boy 319 yaprak olup her yaprakta 17 satır bulunmaktadır. Kâğıdı vaktiyle -Çin, Hint, Afgan gibi- doğu ülkelerinde yapılmış olan sağlam ve kalın bir kâğıttır. Kitabın kimi yerleri yaşlık görerek kararmış ise de bozulmamış ve çürümemiştir. Birkaç kelime dışında her yanı iyice okunabilmekte, bundan kitabın iyi korunmuş olduğu anlaşılmaktadır.