Şərq tarixin başlanğıcı və insanlığın ilk vətənidir. Şərqin xoşbəxtliyi ondadır ki, insanlıq ilkin yaddaş, mənəviyyat və mədəniyyət laylasını Şərq beşiyində, onun isti qucağında din-ləyib. Günəşin Şərqdə doğması da, peyğəmbərlərin, müqəddəs kitabların bu torpaqlara göndərilməsi də Allahın Şərqə hədiyyəsi və məhəbbətinin təzahürüdür. Şərqi Tarix deyil, Tarixi Şərq yaradıb. Bir mənada Tarix Şərqlidir desək, yəqin ki, səhv etmərik. Ona görə insan və cəmiyyətlə bağlı bir çox məsələlərin təməlində Şərq mahiyyətinin dayanması ideyasının üstündən sükutla keçmək qeyri-mümkündür. Tarixin sonrakı inkişaf dövrlərində formalaşmış Qərb mədəniyyət qütbü bir sistem kimi təsdiqini tapsa da, mahiyyətindəki Şərq ilkinliyini, Şərq ruhunu, bütövdən (Şərqdən) ayrılma xüsusiyyətini gizlədə bilməmiş, zaman-zaman ona rəğbət və mənəvi ehtiyac meyllərini nümayiş etdirmişdir. Balzak, Gete, Volter, Russo, Monteskyö, Tolstoy, Puşkin, Yesenin və s. Qərb mənəviyyat nəhənglərinin yaradıcılığındakı Şərq sevgi elementləri əslində Şərqlə bağlılığın əlamət göstəricisidir. Görünür, insan yaddaşında min illər qorunan, inkişafin hansı formasından asılı olmayaraq sonrakı mənəviyyat mərhələsinin mahiyyətində gizlənən ilkinliyin (Şərq ruhunun) təsiri hansısa formada (genetik bağlılıq və ya yaddaş…