ÖZET

Türklerin ağaç inancı yüzyıllardır uygulanmaktadır; ancak armut ağacı gibi meyve ağaçları altında ibadete rastlanmamıştır. Bu makalede, armut ağacı inancının Kafkasya’daki izleri ele alınmaktadır. Türk dil ailesisine ait dillerin çoğunda durum böyle değilken, Kafkasya’da yaşayan Karaçay-Balkar Türkleri armudu kertme kelimesi ile ifade ederler. Bu kelime, büyük ihtimalle, daha sonra ana yurtları olan Karpat havzasının işgalinden önce Kafkasya’nın kuzeyindeki Kuban nehri çevresinde yaşayan Macarlardan alındı. Macarlar, o sırada ve o bölgede armut ağacına ibadeti de benimsemiş olabilirlerdi; çünkü eski yazılı kaynaklarda (aile ve yer isimleri şeklinde) bu durum çok net şekilde ortaya konmaktadır. Armut inancının izleri, armut ağacı ile bağlantılı olarak, çocuk şarkılarında da görülebilir. Armut ağacı inancının M.S. 680-700 yıllarından önce Kuban’da yaşayan ve daha sonra Etelköz’e giderek oralardan ayrılan ve bir daha geri dönmeyen Macarlarca bilindiğini söyleyebiliriz.

Anahtar kelimeler: Armut inancı, Armut, Karçay-Balkar ve Macar gelenekleri

ABSTRACT

Tree-cult of the Turks has been practised for centuries, but cult under fruit trees like pear tree has not been noticed. Traces of the pear-tree cult in the Caucasus is outlined in this article. The Karachay-Balkar Turks living in the Caucasus denote pear with the word kertme, while it is not so in the majority of Turkic languages. This word was borrowed by Hungarians most probably around the Kuban river north to the Caucasus before the conquest of the Carpathian Basin their later homeland. Hungarians might also have acquired the worship of the pear-tree that time and that area, because already in the first written sources (in the form of family- and place names) it is so well documented. Hints of the pearcult can also be seen in the children’s songs in connection with the ‘pear-tree’. We can state that the pear-tree cult was known in the Kuban region before 680-700 A.D., for the Hungarians left for Etelköz in those years and did not return there ever after.

Key words: pear-cult, kertme, Karachay-Balkar and Hungarian traditions