Bizans Imparatorluğunun Tarixi –Qapıq1-A.A.Vasiliev-Ankara-1943-548s

BİZANS İMPİRATURLUĞU (DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU)

Ercan İnal

BİZANS İMPARATORLUĞU

(DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU)

(Yunanca: Basileía tôn Rhōmaíōn; Latince: Imperium Romanum)

Müslümanlar, Haçlı Seferleri, Latinler, tekfur, Osmanlı - Bizans Savaşları, Koyunhisar Savaşı, Maltepe (Palekanon) Savaşı, İstanbul'un Fethi

XVI. yüzyılda Alman Hieronymus Wolff’un adlandırmasıyla Bizans İmparatorluğu, Roma İmparatorluğunun 395’te Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasıyla ortaya çıktı. Başkenti Roma olan Batı Roma İmparatorluğu V. yüzyılda Germen kabîlelerince yıkıldı. Merkezi Konstantinopolis (İstanbul) olan ve Bizans İmparatorluğu da denen Doğu Roma İmparatorluğu ise, bin yılı aşkın süre varlığını sürdürdü. Bizans’ın ortaya çıkışı, Roma İmparatoru I. Konstantinos’un, başkenti Roma’dan bugünkü İstanbul’a taşımasıyla da yakından ilişkilidir.

Roma İmparatoru I. Konstantin (Büyük Konstantin), 330’da imparatorluğun başkentini eski Yunan kenti Byzantion’a (Bizans) taşıdı ve yeni başkente, “Constantinus’un kenti” anlamına gelen Konstantinopolis (Constantinopolis) adını verdi. Büyük Konstantin, Roma’dan senatörler ve yüksek mêmurlar getirterek Konstantinopolis’te yeni bir yönetim oluşturdu ve kenti yeniden îmar etti. Roma çok tanrılı olmasına karşın, Konstantinopolis’i bir Hıristiyan kenti yaptı ve kendisi de bu dîni benimsedi.

Harita 184- Roma İmparatorluğunun ikiye bölünmesi

Bizans'ın yöneticileri kendilerini Roma İmparatorluğunun gerçek mîrasçıları olarak kabul ettiler ancak öte yandan Roma ile ilişkilerini de sürdürdüler. Roma İmparatorluğunun batı kesimi küçük devletlere ayrılıp parçalanırken, Bizans İmparatorluğu bütünlüğünü korumayı başardı. Batıdan bağımsız olarak Doğu Akdeniz'de egemen olan Bizans İmparatorluğu, klasik Yunan ve Roma uygarlıklarının son merkezi oldu.

Bizans Adı

Bizans İmparatorluğu kavramı târihçilerin bir îcâdıdır ve imparatorluğun hayatta olduğu dönemde hiçbir zaman kullanılmamıştır. İmparatorluğun Yunanca adı “Basileia tön Romania” (Roma İmparatorluğu) veya sâdece “Romania” idi. Doğu Roma halkı da kendisini Romalı olarak adlandırırdı. Türkler ve Araplar ise Rum kelimesini kullanırlardı. Batı Avrupa'da imparatorluktan "Bizans" diye bahsedilmeye başlanması Alman târihçi Hieronymus Wolf'un 1557 yılında Corpus Historiae Byzantinæ adlı eserinin yayımlanmasının ardındandır. 1648 yılında Byzantine du Louvre (Corpus Scriptorum Historiæ Byzantinæ) ve 1680 yılında da Du Cange'nin Historia Byzantina adlı eserlerin yayımlanmasından sonra Montesquieu gibi Fransız yazarların arasında Bizans kelimesi popüler hâle geldi.

Daha önceleri Batı Avrupa'da imparatorluk “Imperium Graecorum” (Yunanların İmparatorluğu) olarak adlandırılırdı. Özellikle 800 yılında Şarlman'ın Papa III. Leo tarafından Kutsal Roma İmparatoru (Imperator Augustus) olarak taçlandırılmasından sonra Roma mîrâsı konusunda bir rekâbet başlamıştı. Papalar ya da Batı'daki yöneticiler Doğu Roma imparatorlarından bahsedeceklerinde Imperator Romæorum unvânını kullanırlardı zîrâ Imperator Romanorum unvânı Şarlman ve onun haleflerine âitti. Bu sebeplerden ötürü Bizans teriminin kullanılmasındaki amacın Kutsal Roma Germen İmparatorluğunun rakîbi Doğu Roma İmparatorluğunu târih sahnesinden silmek olduğu düşünülebilir.

Târih

Kuruluşu

Bu dönem 610'dan öncesini kapsamaktadır. Roma İmparatoru Julianus döneminde (362-363) putperestlik yeniden canlandırılmak istendi ve Hıristiyanların etkinlikleri yasaklandı. Julianus'un ölümünden sonra Hıristiyanlık yeniden güç kazandı. IV. yüzyıldan başlayarak Roma toprakları Barbar akınlarına uğradı. I. Theodosius (379-395), Roma'yı ve Konstantinopolis'i ele geçirmek isteyen Vizigotları Balkanlarda yendi ve onların Tuna Irmağı'nın güneyine doğru ilerlemelerini engelledi. Hıristiyanlığı benimseyen I. Theodosius, Büyük Roma İmparatorluğunun Doğu ve Batı kesimlerini yöneten son imparator oldu. 395'te I. Theodosius öldü ve Roma İmparatorluğu ikiye bölündü.

Batı Roma İmparatorluğu topraklarına saldıran Vizigotlar, 410'da Roma'yı ele geçirdiler. Diğer Barbar kavimlerden Vandallar Kuzey Afrika'yı, İspanya'yı ve İtalya'yı yağmaladılar. Barbar akınlarının arkası kesilmedi ve V. yüzyıl sonlarında Germen kavimleri Batı Roma İmparatorluğuna son verdiler. Bizans İmparatorluğu ise bu saldırılara karşı koydu. Balkanlarda Slavları, doğuda da Sâsânîleri yenilgiye uğrattı.

Bizans İmparatoru I. Jüstinyen (527-565), uzun süren iktidârı döneminde Kuzey Afrika, İtalya ve Doğu İspanya'yı yeniden ele geçirdi. Sâsânî kralıyla barış yaparak doğu sınırlarını güvence altına aldı. Ne var ki ülke içindeki siyâsal ve dinsel anlaşmazlıkların önüne geçemedi. Bu anlaşmazlıklar, 532'de bir halk ayaklanmasına dönüştü. Nika Ayaklanması adıyla bilinen bu ayaklanma, komutan Belisarius tarafından başkentteki Hipodrom'da (bugünkü Sultanahmet Meydânı) bastırıldı ve 30 bin kişi öldürüldü. Böylece ülke içinde istikrârı sağlayan Jüstinyen çeşitli alanlarda reformlara girişti. Onun en kalıcı reformlarından biri, Roma hukûku konusundaki derleme oldu. Bir komisyonun uzun çalışmalar sonunda oluşturduğu bu derleme, Corpus luris Civilis ("Medenî Hukuk Yasaları") adıyla bilinir ve çağdaş Avrupa hukûkunun gelişmesine de temel oluşturmuştur.

QAYNAQ