Şehir kültürünün ilk sözlü abidesi olan Irk Bitig, IX. yy.
da Göktürk alfabesi ile yazıya alınmış ve iyi-kötü zıtlığı üzerine
kurulmuş fal kitabıdır. Asonans kafiye üzerine kurulan Irk Bitig,
yaşamdaki olayları ve hadiselerdeki reelliği yansıtması ve fal
açma özelliği bakımından önemli bir eserdir. Eserde leksik
tekrarlar önemli bir yer tutar. Eski Türk şiirinin özelliklerinden
biri olan aliterasyonlara Irk Bitig'de sıkça rastlarız. Böylece
seslerin birbirini iz1emesi, kulakta akıcılığın temin edilmesi
prensip olarak düşünülmüş olabilir. Uygur edebiyatı ve eski
Türk şiiri Irk Bitig'in şekillenmesinde önemli bir roloynamıştır.
Kısacası bu metnin işlevselliği sözlü kültür koduna uygun bir
biçimde ortaya çıkmış.rkehanet paradigması Türk dini-mitolojik
olguları bağlamında sunulmuştur. Irk Bitig'de bedii tamlamalar
dikkat çekmektedir. Bu tamlamaların yanında uslübi
paralelizmler esere yüksek bir edebi estetik kazandırmıştır.
Eserin önemli yönlerinden biri de konuşma dilinde yazılmış
olmasıdır. Sözlü kültür geleneği için karakteristik olan nesir-şiir
birleşmesinin var olduğu Irk Bitig'teki dörtlükler, Anadolu'da
"rnani", Azerbaycan'da "bayatı" şeklinde gelişerek yeni kafiye
sisteminin oluşmasını sağlamış, Türk şiirinin tarihi gelişim
sürecini takip edebilme imkanını da böylece ortaya çıkarmıştır.
Bu makalede Irk Bitig metni sözlü kültür bütünlüğü
bağlamında ele alınmış, medeniyetin varislik prensibi bir kez
daha vurgulanmıştır.