Beyheqqi-Beyheqi -Tarixine Göre qaznelilerde Devlet Teşgilatı Ve Kültür - Güller Nuhoğlu

Gazneliler Devleti, tarihlere ilk Müslüman Türk Devleti olarak geçen iki devletten biridir. Ancak onun asıl önemi daha önceden Islamla hiç müşerref olmayan Hindistan gibi bir kıt'aya islamı götürmüş ve daha sonra 0 bölgede kurulan Türk-islam devletlerinin önderIiğini yapmış olmasıdır.

Gaznelilerin siyasi tarihleri hakkında çeşitli çalışmalar yapılıp, kitaplar yazılmıştır. Buna mukabil kültür hayatı ve teşkilat tarihleri i1e ilgili konularda bildiğimiz kadarıyla pek fazla yayın yoktur. Bu hususda yapılan çalışmalar da müteferrik durumda olup bir bütün oluşturmaktan uzaktır. Bu sebeple sahadaki boşluğu bir nebze olsun doldurabilmek için böyle bir çalışmaya başlamayı uygun gördük.

Bu tür çalışmalar ıçın elbette en güvenilir kaynaklar, devirIerinden kalmış vesikalardır. Onların bulunmadığı durumlarda ilk rnüracaat edilecek eserler, bizzat 0 devirde veya ona yakın devirlerde kaleme alınan eserlerdir. Bu prensipten hareket ederek Gazneliler devri için birinci derecede kaynak eser olan, olayları bizzat kendi veya olaya şahit olanların gözlemlerine dayandırarak yazan, kendisi de bizzat bu devletin hizmetinde ve teşkilatın içinde uzun yıllar görev yapan ve Divan-ı Risalet gibi bir makamın amirIiğine kadar yükselen Abu'l-Fazl Bayha~i'nin ıariı:ı-i Mas'üdT adıyla maruf eserini esas alarak Gazneli Devleti teşkilatını ortaya koymaya çalıştık.

Ancak iki asırdan fazla hüküm süren bir devletin teşkilatmrn, sadece bir esere dayanarak ortaya konulamıyacağı açıktır. Bunun için bu devirde yazılan bütün i1mi ve edebi eserlerin de incəlenmesi gerekir. Kaldı ki Tarih-i Beyhakfnin günümüze kadar gelen kısmı sadece Mes'ud devrine aittir. Zaman zaman da Mahmud devrine atıflar yapılmıştır. Başka bir ifadeyle, Gaznelilerin yükseliş devrini ihtiva etmektedir. Bu itibarla bizim ortaya koymaya çalıştığımız bilgilerin Gaznelilerin ilk devirIerine özellikle Mesud devrine ait olduğunu burada hannatmak isteriz.