Azerbaycan edebi dilinde sade cümle  Zərifə Budağova

  آزربایجان ادبی دیلینده ساده جمله - ظریفه بوداغووا

 1963 - Kiril

Azerbaycan dilinde  tamlamalar öncelikle serbest ve sabit tamlamalar diye ikiye ayrılır (serbest tamlama - seçkin yazar örneğinde her iki kelime özgün anlamında olup birbirleri arasında her hangi bir zorunlu bağ bulunmamaktadır. Kelimeler yan yana gelip bir anlam ifade etmekte, ayrıldıkları takdirde de kendi anlamlarını kaybetmemektedirler.  Sabit tamlama denildiğinde ise örneğin, elden düşmek tamlamasında kelimeler özgün anlamında olmamakla  kalmayıp  yan yana geldiklerinde farklı anlam ifade etmekte ve birlikte kullanım zorunluluğu taşımaktadırlar.)Tamlamalarda asıl anlamı üstlenen kelimelere göre şöyle bir sınıflandırma yapılmaktadır:  isim tamlamaları (demir kapı, ağlayan çocuk, okunacak kitap vs) ve fiil tamlamaları (köye giden, hikayeyi okuyan, tahıl ekmek (işi) vs)Azerbaycan dilinde  cümleler amaç ve tonlamasına göre dört türe ayrılır: haber, soru, emir ve ünlem cümleleri.Azerbaycan dilinde cümlenin iki temel (özne ve yüklem), Türkçede tümleç olarak adlandırılan  üç ikincil öğe (teyin, tamamlık ve zarflık) bulunmaktadır.Azerbaycan dilinde  cümlelerin söz sırası belli bir kurala uymaktadır. Öyle ki, her bir cümle öğesi belirli bir sıra ile diğerinin yanında yer alır. Bu durumu şöyle sınıflandırmak mümkündür:

1) özne - yüklem; 2) belirteç - ad; 3) zarf - yüklem; 4) zarf - belirteç; 5) tümleç - yüklem vs.
Cümle öğelerinin katılım durumuna  göre Azerbaycan dilinin basit cümleleri çift özneli, tek özneli, geniş, dar, tam ve yarım olarak altı türe ayrılır.Azerbaycan dilinin karmaşık cümleleri ise bağımsız ve bağlı karmaşık cümleler olmak üzere ikiye ayrılır.Bağımsız bileşik cümle türünde cümleler birbiriyle sentaktik yapıyla değil, belirli anlam ilişkileri ile bağlanır. Bu ilişkiler şunlardır: zaman, yer, ardışıklık, sebep-sonuç, aydınlaşdırma, çelişki ve birleştirme ilişkileri. Bu cümleler noktalama işaretleri ve bağlaçlarla birbirine bağlanır ve ayrıldıkları zaman özgün cümle hallerini korurlar. Bağlı karmaşık cümlelerde iki kısım vardır: temel ve yan cümleler. Azerbaycan dilinde  yan cümlelerin onun üzerinde türü vardır: özneli yan cümle, yüklemli yan cümle, belirteçli yan cümle, tümleçli yan cümle, zarflı yan cümle (zarflı yan cümle de kendi içerisnde bir kaç türe ayrılır: zaman, yer, durum, sebep-amaç, miktar, şart, sonuç, karşılaştırma gibi.)