Chamaco-Abel Gonzalez Melo-Sakıb Murad Yalçın-2005-50s

Chamaco, Küba’lı yazar Abel Gonzalez Melo tarafından kaleme alınmış, Küba’nın içinde bulunduğu durumu, bireylerin psikolojileri ve sosyal hayattaki duruşlarını gözler önüne sermiştir.  Peki nedir Küba’nın içinde bulunduğu durum, insanları nasıl etkilemiştir? İşte asıl olan da burada yatar. Gerçekte var olmayan, doğanın bir parçası olarak değil de oluşumundan belki de binlerce yıl sonrasında insanlar tarafından çekilmiş sınırların, aynı soydan gelen insanları öteki yapmasının etkisidir bu. Ülkelerin ayrılmasının, bir ülkenin başka birine, bir bireyin başka birine yaptığı, uyguladığı şiddetin sonuçlarıdır karşımıza çıkan. Çünkü şiddet tek başına var olmaz, kişinin içinde var olan şiddet duygusu büyük oranda boşalma ve rahatlama aracıdır. Yıkıcı olan tüm şiddet türleri kültürün etkisidir ve bireyin psikolojisine yansır.

Şiddet, genellikle, olacakları önceden kestirebilmenin olanaksızlastığı durumlara özgü bir adlandırmadır. Kargaşa ve düzensizlik, normlardan sapmaya; doğal, olağan ya da yasal olarak nitelendirilen durumlarda uygulanan yönetim kurallarından uzaklaşmaya göndermede bulunur. Eylemlerin, yasal ve olağan düzenlemeler çerçevesinde icra edildiği durumlar için öngörülemezlikten bahsetmek mümkün olamayacağı için siddet tanımlaması, verili normlar çerçevesini aşan eylemlere karşılık olarak kullanılmaktadır. Bu bakımdan, eylemlerin normlara uygunluk taşımamaları ölçüsünde “kargaşa” ve “düzensizlik” olarak nitelendirildiği söylenebilir. “Olacakları önceden kestirememe” durumu, kargaşa ve düzensizliğin yanısıra, “güvensizlik” ortamlarına da özgüdür. Güvensizlik kavramı ise her türlü eylemin beklenilebileceği, toplumsal hayatın olağan akışının umulduğu gibi ilerlemeyeceğine dair korku ve endişe duygularının yoğunlaştığı, dolayısıyla insan yasamının çeşitli tehlikelere ve tehditlere daha açık hale geldiği durumları anlatmak için başvurulan bir kavramdır.(Akkanat: 2011)

Oyunun yazıldığı dönemde Küba’ya baktığımızda ise yukarıda anlatılan senaryonun bir yansımasını görürüz adeta. 1989’dan itibaren sosyalist blokun yok olmasıyla birlikte açılan dönem Küba tarihinde yerini “barış zamanında özel dönem” olarak alır. Bu isimlendirme, Küba’nın Sovyetler Birliği ile ABD arasında çıkabilecek bir savaş durumunda uygulanacak ayakta kalma planının adı olan “savaş zamanında özel dönem” ifadesinden türetilmiştir.

 “Savaş zamanında özel dönem” böyle bir durumda oluşabilecek gıda ve yakıt kıtlığına karşı alınacak tedbirleri içeriyordu. Küba, bir kuşağı “savaş zamanında özel dönem” için eğitmişti. Ancak Kübalılar “savaş zamanında özel dönem” yerine “barış zamanında özel dönem”le karşı karşıya kaldılar. Çünkü doksanlı yılların başında çöken sovyet rejiminin desteği Küba üzerinden kalkmıştı. Küba artık ne batıdan ne de doğudan yardım alabiliyordu. Bu durum siyasal olarak olduğu kadar ekonomik ve toplumsal olarak da etkilerini göstermekte gecikmedi. İnsanlar, üretemez, beslenemez oldular, hal böyle olunca da ekonomik çöküş yanında psikolojik çöküşü de getirdi. Bireyler içinde yaşadıkları toplumun da etkisiyle güvensiz, şiddete meğilli ve uyumsuz bir hal aldılar, beslenme ve temel ihtiyaçlar söz konusu olduğunda suça eğilim de gün geçtikçe arttı. Kişilik bozuklukları, psikolojik tedavi gerektiren durumlar ve çözümsüzlük bireyden yola çıkarak toplumu da çöküşün sınırlarına getirdi.

İşte Chamaco da böyle bir dönemin, “barış zamanı özel dönem”inin yansıması olarak karşımıza çıkar. Oyunda genel hatlarıyla; sınıf farklılıklarından da kaynaklanan kişilik sorunları, farklı cinsel yönelimler, en acılı günlerinde bile bu tutkularını tatmin etmeye çalışan mevki sahibi kişiler, onların bu arayışlarına çanak tutan ve bundan yararlanan bir kesim göze çarpar. Kişilik dalgalanmaları içindeki yitik insanlar, paranın ve parasızlığın, paraya ulaşma savaşının yitikleştirildiği gençler, kendilerine bir çıkış yolu arayanlar ve bulamayanlar, sevgisizlik, mutsuzluk ve bunların getirisi olan soyut ve somut cinayetler gözler önüne serilir.

Oyunun geçtiği zaman ve yer bile başlı başına bir ironi oluşturmaktadır.  Dinsel bir bayram olan Noel’in arifesinde başlayan oyun, bu zamanı ve sonrasındaki birkaç günü, geçmişe dönüşlerle anlatır. Bu zamanın seçilmesi tabi ki tesadüfi bir durum değildir. Noel, toplumsal barış, sevgi ve şükran günü olarak kabul edilir. Ancak sınırdaki bir toplumda, toplumsal ya da bireysel barıştan, sevgiden söz etmek, şükran beklemek çok yersiz ve ütopik bir beklentiden başka bir şey değildir. Noel arefesinde karşılaşan iki gencin arasında geçen diyalog, bu ütopik beklentinin, içinde oldukları toplumda ne kadar geçersiz olduğunun bir kanıtı gibidir.