ÖN SÖZ

Azərbaycan alimləri xalqımızın uzaq "düncnini" daha yaxşı görmək üçün geniş tədqiqatlar aparır, düzü əyridən, yaxşım yamandan, haqqı nahaqdan ayırmağa çalışır, ulu babalarımızın günün-güzəramnı açıqlaya bilən əsl həqiqəti onların bu gün yaşayan nəvə-nəticələrinə çatdırmaq istəyirlər. Bu araşdırmalar prosesində müasir Azərbaycamn mövcud simasında tariximizin ayrı-ayrı mərhələlərinin öz əksini necə tapması məsələsi ətrafında hələ də mübahisələr yaranır, hələ də dilimiz, etnik mənsubiyyətimiz, soy kökümüz, sərhədlərimiz, tarixin ayrı-ayrı dövrlərində beynəlxalq mövqeyimiz, babalarımızı bir əsarətdən "qurtarıb" başqasına salan "xilaskar" işğalçıya münasibətimiz və s. haqqında ixtilaflı düşüncələrimiz var. Bizim məqsədimiz heç də bu mübahisələrə girişmək və ya onları saf-çürük etmək deyil, dilimizin, dinimizin, mədəniyyətimizin, hətta özlüyümüzün bugünkü simasımn müəyyənləşməsində mühüm yer tutan "ərəb dövrü" mərhələsinə dair əsas məlum və qeyri-məlum faktları və məsələləri bir də gözdən keçirmək, onları geniş oxucu kütləsinə çatdırmaqdır. Tarixi yolumuzun xeyli hissəsini tutmuş bu dövr VIII əsrin əvvəllərində Ərəbistan yarımadasında yaranmış müsəlman dövlətinin - Xilafətin tarixi ilə sıx bağlıdır.

Qarşımzdakı kitabı vərəqlərkən, Siz, 0 dövrdən başlayaraq müsəlman dünyasımn daimi sakininə çevrilmiş Azərbaycan xalqının tarixi ilə yanaşı qılınc gücünə torpaqlarımızı öz böyük məmləkəti tərkibinə qatırnş ərəblərin tarixi ilə də tamş olacaqsınız. Doğrudan da, 0 dövr dünyasımn Azərbaycan qarışıq az qala yarısını fəth etmiş ərəblər kim idi, islamdan əvvəl onlar necə yaşayırdılar, necə oldu ki, Ərəbistan yarımadasını demək olar heç vaxt tərk etməyən ərəblər birdən-birə öz doğma hüdudlarım aşıb dünyanı almaq fıkrinə düşdülər, necə oldu ki, 0 dövrün iki qüdrətli imperiyası tarixin səhifələrində elə bir iz buraxmamış cənub xalqımn əlində əsir-yesir oldu, niyə Sasanilərin tabeliyində olan müxtəlif dinli Azərbaycan əhalisi çox keçmədən, demək olar müsəlmanlaşdı. Ərəb işğalı dairəsinə daxil edilmiş bəzi qonşu xalqlar isə öz əvvəlki dinlərində qaldılar? Ərəb futuhatı Azərbaycanın dilinə, dininə, mədəniyyətinə, adət-ənənəsinə, təsərrüfatına, şəhər və kənd həyatına necə təsir etdi və s. və i.a.